Hành trình “Học cách học” và xây dựng thư viện kiến thức cá nhân
Hoàng Long và MỞ, 28/06/2022
Tháng 8 năm 1966
Dao Ánh,
Có một điều không nên nói ra mà phải nói và phải nói trong lúc uống thật say để có đủ can đảm nghe lời phủ nhận hay cái gật đầu.
Anh yêu Ánh.
Chỉ có đơn giản thế thôi mà phải dè dặt, phải cân nhắc, phải chạy thoát ra ngoài cái tỉnh.
*Điều đó đáng lẽ không nên nói mà có phải bổn phận nhìn thấy phải cảm thông, nhưng cũng nói bởi vì nó là chóp đỉnh của tình cảm. Nói ra thì tình yêu đã biến thành tĩnh vật, đã đông đặc lại như một khối thủy tinh.
- trích từ 'Thư tình gửi một người' của Trịnh Công Sơn*
Chuyện học đôi khi mơ hồ như tình yêu của mình dành cho người khác vậy. Tình yêu là những cảm hứng, suy nghĩ của ta dành cho một người. Nó đẹp và thiêng liêng nhưng cũng dễ dàng trôi đi theo từng làn sóng của cảm xúc. Cũng vì vậy, Trịnh Công Sơn đã viết ra những bức thư tình để ****tình yêu biến thành tĩnh vật.
Việc học là cách để giúp mình tìm hiểu rõ hơn về tình yêu của mình với thế giới xung quanh. Việc viết là quá trình biến những thông tin mơ hồ trên giảng đường thành những kiến thức cụ thể. Những trang giấy là nơi việc học đâm trồi nảy lộc và tạo ra những quả ngọt kiến thức để bạn có thể chia sẻ với người khác.
Bài viết sau đây là một sổ tay hướng dẫn để bạn nuôi dưỡng những quả ngọt kiến thức trong hành trình học tập của mình để rồi chia sẻ chúng với người khác. Hãy cùng Long và MỞ khám phá hành trình này nhé. 😉
<aside> ❓
Tiền là một thứ quen thuộc đến nỗi chúng ta không còn để ý chi tiết của nó. Phần lớn những người bạn của Long chỉ nhớ được thông tin liên quan đến chức năng giao dịch như mầu sắc và kích cỡ của đồng tiền. Những người tham gia nghiên cứu của Nickerson & Adams (1979) cũng gặp vấn đề tương tự, họ gặp nhiều khó khăn khi phải nhớ lại chi tiết trên đồng xu. Tương đồng với nghiên cứu của Martin & Jones (1998), người tham gia không thể vẽ lại chính xác chi tiết của các biển báo trên đường.
Việc không biết rõ chi tiết của những vật dụng thường ngày giúp chúng ta đỡ phải suy nghĩ và tư duy về những thông tin không quá quan trọng với cuộc sống. Nhưng nó cũng để ngỏ cho một khả năng, chúng ta biết ít hơn rất nhiều so những gì mà chúng ta nghĩ. Frank C. Keil (2003)
<aside> ❓
Tương tự với thử thách về tiền, nhà tâm lý học Rebecca Lawson (2006) đã yêu cầu người tham gia vẽ ra giấy cách xe đạp hoạt động. Trong một thí nghiệm, có đến 40% những người tham gia đã không xác định đúng vị trí của bàn đạp hoặc khung và xích xe. Nghiên cứu của Lawson là góp thêm một minh chứng cho hiện tượng có tên là "Illusion of Explanatory Depth" - bạn tin rằng mình hiểu về thế giới nhiều hơn là bạn thực sự biết. Bạn nhầm lẫn giữa việc quan sát một hiện tượng/sự vật với việc thực sự hiểu về cơ chế hoạt động của chúng.
📌 Tóm lại là:
Nếu bạn không hoàn toàn hiểu những vật dùng thường ngày thì làm sao bạn chắc chắn về những kiến thức có trong đầu khi đọc sách và nghe giảng trên lớp. Vậy khi đi học, làm sao để làm chủ kiến thức?
- 📒 Tài liệu liên quan
Khi thực hiện nghiên cứu, các nhà khoa học dùng cả hai lối tư duy là quy nạp (inductive) và diễn dịch (deductive) để tìm ra cách vận hành của sự vật và hiện tượng cũng như kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết. Hình vẽ sau đây mô tả quá trình này:
Với lối tư duy quy nạp (inductive), bạn quan sát từng bộ phận của chiếc xe đạp để hiểu được cơ chế hoạt động, ví dụ như: cách lực tác động lên bàn đạp lại khiến cho bánh xe chuyển động. Lúc này, bạn đã khái quát hóa thông tin thành khái niệm, và có được một mental model về cách hoạt động của xe. Ngược lại, với quá trình diễn dịch (deductive), giáo viên sẽ giảng cho bạn về [hệ số truyền động lực bánh răng](<https://www.google.com/search?q=h%E1%BB%87+s%E1%BB%91+truy%E1%BB%81n+%C4%91%E1%BB%99ng+l%E1%BB%B1c+%E1%BB%9F+b%C3%A1nh+r%C4%83ng+tr%C3%AAn+xe+%C4%91%E1%BA%A1p&tbm=isch&ved=2ahUKEwjAn__s9Mj4AhVTz2EKHQGIAKAQ2-cCegQIABAA&oq=h%E1%BB%87+s%E1%BB%91+truy%E1%BB%81n+%C4%91%E1%BB%99ng+l%E1%BB%B1c+%E1%BB%9F+b%C3%A1nh+r%C4%83ng+tr%C3%AAn+xe+%C4%91%E1%BA%A1p&gs_lcp=CgNpbWcQA1DKBli_EWCiE2gAcAB4AYABvQGIAdELkgEEMTYuMZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=BCm3YsCNGtOehwOBkIKACg&bih=1007&biw=1920&rlz=1C1CHBF_enVN979VN979#imgrc=WafIhJVv3tzbkM&imgdii=An-azg0fFViB9M>). Sau đó, bạn sẽ thử nghiệm nó trên xe đạp, hoặc tất cả những loại phương tiện có bộ chuyển động(xe máy, ô tô) để kiểm chứng tính đúng đắn của lý thuyết.
Một điều quan trọng cần lưu ý, đó là khái niệm (concept) luôn cần đi kèm với thông tin (information). Nếu chỉ nghe lý thuyết cô giáo giảng mà không đưa ra ví dụ để giải thích và áp dụng ngoài đời sống thì chúng ta cũng chỉ học vẹt. Ví dụ như đến bây giờ mình cũng không biết tại sao người ta lại có cách tính diện tích hình tròn. Ngược lại, nếu chỉ thu thập thông tin đơn thuần, mà không tìm cách đào sâu, khái quát nó thì cũng giống như đi xe hằng ngày mà không biết nó vận hành ra sao. Tổng kết lại, sự hình thành kiến thức bao gồm ba thành phần:
1️⃣ Thông tin (Fact/ Information) bạn thu thập được
2️⃣ Khái niệm và lý thuyết (Concept & Theory)
3️⃣ Mối liên hệ mà bạn hình thành giữa chúng thông qua quy nạp (inductive) và diễn dịch (deductive).
<aside> 😊
Hình vẽ sau đây mô tả quá trình hình thành kiến thức của bạn. Hình vẽ này được đơn giản hóa từ “The structure of knowledge” của Erikson 1995.
Information
Concept
Theory
Theo chiều từ trái qua phải, bạn hình thành hiểu biết về cách hoạt động của hiện tượng xung quanh khi bạn dần dần khái quát hóa nguyên lý hoạt động. Theo từ chiều từ phải qua trái, bạn bắt đầu với những giả thuyết đã có. Sau đó bạn đi tìm những ví dụ thực tế để kiểm chứng lại những giả thuyết mà bạn có.
📌 Tóm lại là
- 📒 Tài liệu liên quan
Việc học bắt đầu khi bạn nhận thức về điều mình không biết và bắt đầu đặt câu hỏi đề tìm hiểu. Câu hỏi giúp bạn nhận biết được khoảng trống kiến thức cần phải lấp đầy, khiến bạn chủ động hơn trong việc học. Nếu bạn không quan tâm, kiến thức có hay đến chừng nào thì nó cũng không đi vào tâm trí bạn.
Việc học là biến thông tin của người khác thành kiến thức thành của mình. Nếu chỉ nghe giảng trên lớp, mà không viết lại kiến thức đó theo cách hiểu của mình thì bạn khó kiểm tra mình đã hiểu kiến thức đó đến mức nào. Tương tự với việc, dù bạn có nhìn chiếc xe đạp chạy người đường bao nhiêu lần, mà không thực sự vẽ lại xe đạp thì có lẽ bạn cũng không hoàn toàn nắm được xe đạp hoạt động như thế nào.
📌 Tóm lại là
Việc học bắt đầu từ:
1️⃣ Nhận thức rằng bạn không biết
2️⃣ Đặt câu hỏi để tìm kiếm thông tin phù hơp với nhu cầu học tập
3️⃣ Quá trình học tập để biến kiến thức thành của mình
Khi tự học, bạn có một cảm giác choáng ngợp thông tin. Bạn có những câu hỏi như: Làm sao để có thể hiểu tất cả những thông tin mà mình học? Làm sao để có thể sử dụng và kết nối kết kiến thức với cuộc sống?
Concept note tập trung vào việc xây dựng khái niệm (concept) hơn là cố gắng tiếp nhận, ghi nhớ thông tin một cách rời rạc. Hình vẽ sau đây sẽ giải thích về việc cách tiếp cận này:
Quá trình thực hiện concept note, khuyến khích bạn cô đọng, giải thích lại thông tin cũng như kiểm chứng giả thuyết. Một concept note sẽ bao gồm những thành phần như sau:
1️⃣ Lời trích dẫn của tác giả mà bạn đọc
2️⃣ Ghi chú theo cách hiểu của bạn
3️⃣ Những quan sát, ví dụ thực tế để kiểm chứng lại khái niệm mà bạn viết ra
<aside> 📌
📌 Tóm lại là:
